ΑΝΤΡΕ ΓΚΟΡΖ, ΜΑΡΙΝΑ ΤΣΒΕΤΑΓΙΕΒΑ: ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΑ ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ

ΑΝΤΡΕ ΓΚΟΡΖ

ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΝΤ.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΕΡΩΤΑ

Μτφρ:  Σάντρα Βρέττα

Επίμ:  Μιχάλης Μητσός

ΠΟΤΑΜΟΣ  2008

ΜΑΡΙΝΑ ΤΣΒΕΤΑΓΙΕΒΑ

ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟΝ «ΕΛΙΚΩΝΑ»

Μετάφραση & Επίμετρο

Δήμητρα Κονδυλάκη

ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ 2008

**

«Υπόθεση επικοινωνίας, θέτει αδιάκοπα το πρόβλημα της επαφής ανάμεσα σε δύο ή και περισσότερα πραγματικά ή φανταστικά πρόσωπα. Υπόθεση γραφής, μεταβάλλει τα έπεα πτερόεντα σε βιώσιμα σήματα, διασώζοντάς τα από την τηλεφωνική τους σπατάλη και την προφορική τους αυτοχειρία. Μάταιος κόπος; Επικοινωνία με φαντάσματα, καθώς θα έλεγε ο Κάφκα; Το ουσιώδες είναι πως οι γέφυρες στήνονται αδιάκοπα, πάνω από το χάσμα της απουσίας, και πως συχνά κατορθώνουν να διασχίσουν την άβυσσο».

Ο Λόγος της Απουσίας, Παναγίωτης Μουλλάς, εκδ.ΜΙΕΤ

Από τους θεωρητικούς που τ’ όνομά τους συνδέθηκε με τον Μάη του ’68, ο Αντρέ Γκορζ, δοκιμιογράφος, πολιτικός στοχαστής, συνιδρυτής –με τον Ζαν Ντανιέλ του Nouvel Observateur, φίλος και συνεργάτης του Σαρτρ, σύμφωνα με τον οποίο και υπήρξε «το πιο κοφτερό μυαλό της Ευρώπης», ολοκληρώνει το Γράμμα στην Ντ. τον Ιούνιο του 2006. Λίγο περισσότερο από έναν χρόνο μετά, αυτοκτονούν μαζί, αυτός και η Ντορίν, μετά από 58 χρόνια κοινής ζωής. Τους βρίσκουν ξαπλωμένους εν μέσω επιστολών προς φίλους και συγγενείς, κατά την ειδησεογραφία της 24^ης Σεπτεμβρίου του 2007. Όμως όσα χρειάζεται να ειπωθούν, έχουν ήδη γραφτεί ένα χρόνο πριν, στο γράμμα που ο Γκορζ της έχει απευθύνει.

«Σου γράφω για να καταλάβω τι έζησα, τι ζήσαμε μαζί«, έτσι απλά στη γυναίκα της ζωής του, που τη βλέπει να γίνεται ογδόντα χρόνων, να ηττάται αργά αλλά σταθερά από ανίατη ασθένεια, να ζυγίζει «όλο κι όλο σαράντα πέντε κιλά«, αλλά να παραμένει ακόμα, «όμορφη, γοητευτική και επιθυμητή«.

Ό,τι ακολουθεί είναι η ανασκόπηση μιας κοινής ζωής και όλη η διαδρομή από δύο βιογραφίες που εκβάλλουν σε μία. Μια ομολογία έρωτα και μετάνοιας. Μετάνοιας κυρίως γιατί όλα αυτά που γράφονται εδώ, δεν μπόρεσαν να ειπωθούν έτσι, παρά μόνο εδώ.

Έναν σχεδόν αιώνα πριν, στα απόνερα προγενέστερης ευρωπαϊκής περιπέτειας, η 29χρονη Μαρίνα Τσβετάγιεβα εγκαταλείποντας την Μόσχα, καταφεύγει το 1922, στο Βερολίνο, όπου και θα γνωρίσει τον εκδότη του Ελικώνα, Αβραάμ Βισνιάκ, στον οποίο και θα απευθύνει τις επιστολές αυτές, από τις 17 Ιουνίου έως τις 9 Ιουλίου. Πρόκειται για μια σύντομη σχέση –σωστότερα: κάποιες συναντήσεις- στην εξέλιξη της οποίας, η ίδια κατά τα φαινόμενα, είναι ο βασικός συντελεστής. Εξ΄ άλλου «η Μαρίνα είναι πλάσμα των παθών«, όπως πολύ ψύχραιμα θα την παρουσιάσει ο σύζυγός της, Σεργκέι Εφρόν, σε επιστολή προς τρίτο, που παρατίθεται στο επίμετρο. Για να συνεχίσει: «Σχεδόν πάντα… ή μάλλον πάντα χωρίς εξαίρεση, όλα βασίζονται σε μια αυταπάτη. Επινοείται ένα πρόσωπο και ξεσπά η θύελλα. Αν η μηδαμινότητα, η μετριότητα της αιτίας ανακαλυφθούν νωρίτερα από το αναμενόμενο, η Μαρίνα εγκαταλείπεται σε μια απελπισία εξίσου θυελλώδη…Κι όλα αυτά παρά την οξεία και ψυχρή ευφυΐα της (θα μπορούσα να πω έως και κυνικά βολταιρική)…Κι όλα αποκρυσταλλώνονται σε ένα βιβλίο. Και με μαθηματική ακρίβεια διοχετεύονται ήσυχα σε μια διατύπωση.»

Για τον επιστολικό λόγο λοιπόν ο λόγος, ή αλλιώς τον λόγο της απουσίας, τον λόγο που αρθρώνεται στη συνθήκη της απουσίας του Άλλου, εκεί που ομιλών γίνεται γράφων και επωφελείται του δικαιώματος -αλλά και του ρίσκου, της απρόσκοπτης συγκρότησης του επιχειρήματος και της στάσης του. Απρόσκοπτης από τις όποιες -συνειδητές ή όχι, λεκτικές ή μη, διφορούμενες ή κατά το δυνατόν ξεκάθαρες- παρεμβολές της παρουσίας. Ο ομιλών και ο παριστάμενος Άλλος, σπανίως αν όχι ποτέ, είναι σε θέση να εκφέρουν λόγο εντελώς δικό, ανεπηρέαστο από τα σήματα ρητά ή άρρητα της παρουσίας, από τις συνιστώσες της μεταξύ τους σχέσης, τις συνθήκες και διαθέσεις της εκάστοτε  συνάντησής τους, τελικά από τα τερτίπια μιας ανερμάτιστης και τυφλής τυχαιότητας, τη ρευστότητα ενός καταιγιστικού παρόντος.